Huyện Xuân Trường nổi tiếng là vùng đất văn vật. Ngay từ thời nhà Nguyễn, Xuân Trường có tám nhà khoa bảng, hơn 200 cử nhân, nhiều quan võ, đô lực sĩ được ghi danh trong thư tịch cổ như quan Tả hãn Chỉ huy sứ Tráng tiết tướng quân, tước Hầu Trần Bá Khoản từng chu cấp cho dân nghèo. Nhiều đô lực sĩ như Hai Ðáng, Trấn Bất Hựu, Ba Hầm... đều trở thành các tướng lĩnh của quân khởi nghĩa. Huyện có nhiều địa danh gắn liền với di tích danh thắng, sự kiện lịch sử như chùa Keo ở làng Hành Thiện, nhà thờ Phú Nhai lớn nhất Ðông Dương ở làng Phú Nhai... Làng Trà Lũ xưa (nay là các xã Xuân Trung, Xuân Bắc, Xuân Phương) từng là đại đồn của khởi nghĩa Phan Bá Vành hồi đầu thế kỷ 19. Xuân Trường cũng có nhiều danh nhân như Tiến sĩ Ðặng Xuân Bảng, Cố Tổng Bí thư Trường Chinh, Anh hùng Ðặng Vũ Khiêu, học giả Ðặng Xuân Viện... Dân gian có câu "Xứ Ðông Cổ Am, xứ Nam Hành Thiện", "Giặc bên Ngô, đô Trà Lũ"... ca ngợi vùng đất nhiều văn tài võ lược của địa phương. Huyện Xuân Trường vốn là phần đất phía bắc huyện Giao Thủy thuộc phủ Thiên Trường trước đây. Trải nhiều năm lao động vất vả, gian lao, kiên cường chống thiên tai, cư dân khai khẩn tạo nên vùng đất mới, dân cư ngày càng đông đúc, nhiều làng, ấp mới ra đời đã hình thành vùng đất Xuân Trường ngày nay.

Với thế mạnh của địa phương, phát huy tinh thần đoàn kết và trí tuệ toàn dân, huyện đã đạt được nhiều thành tích nổi bật, nhất là về kinh tế. Từ một huyện thuần nông, đến nay Xuân Trường đã trở thành điểm sáng của tỉnh Nam Ðịnh về phát triển công nghiệp với giá trị chiếm 42,8%, thương mại và dịch vụ chiếm 30,5%, nông nghiệp chiếm 26,7%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hằng năm đạt hơn 10%. Huyện có 12.047 ha diện tích lúa, năng suất lúa luôn đứng ở mức cao trong cả nước, với sản lượng hằng năm đạt gần 2.000 tấn. Bên cạnh đó, các giá trị về thủy sản, vật nuôi, hoa màu và các sản phẩm nông sản khác cũng ngày càng phát triển, đóng góp quan trọng vào sự phát triển đa dạng nền kinh tế địa phương. Hiện toàn huyện có gần 300 doanh nghiệp, bốn cụm công nghiệp tập trung thu hút hơn 5.000 lao động. Bên cạnh đó, huyện cũng có nhiều làng nghề truyền thống, nâng cao mức thu nhập và tạo việc làm thường xuyên cho hàng nghìn nông dân.

Quán triệt và triển khai Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/T.Ư về xây dựng nông thôn mới (NTM), huyện đã chỉ đạo địa phương thực hiện có hiệu quả, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Có mặt tại xã Xuân Kiên, một xã điểm của huyện trong công tác xây dựng NTM, chúng tôi được đồng chí Chủ tịch UBND xã Ðinh Bá Thiêm cho biết: " Xuân Kiên là mô hình điểm của địa phương trong công tác xây dựng NTM. Hiện nay xã đã thực hiện được 13/19 tiêu chí của Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn. Trước đây, từ một xã thuần nông, nay cơ cấu kinh tế của xã đã chuyển dịch theo hướng tích cực, đa ngành nghề, tạo thu nhập và việc làm ổn định cho người lao động". Từ kết quả thực hiện ở xã làm điểm Xuân Kiên, huyện rút kinh nghiệm, tiếp tục triển khai ra các xã, thị trấn trong huyện; từng bước đưa Chương trình xây dựng nông thôn mới thành cuộc vận động sâu rộng ở địa phương dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Ðảng, điều hành, quản lý của chính quyền các cấp. Bám sát các tiêu chí xây dựng NTM, Ðảng bộ và chính quyền huyện luôn quan tâm sâu sát đến công tác này. Xuân Trường đã đặt mục tiêu trong năm nay cơ bản phủ kín quy hoạch xây dựng nông thôn trên địa bàn toàn huyện, bao gồm, quy hoạch sử dụng đất và hạ tầng thiết yếu cho phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ; quy hoạch phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và môi trường; phát triển các khu dân cư mới và chỉnh trang các khu dân cư hiện có trên địa bàn các xã. Bên cạnh đó, huyện cũng chú trọng đến công tác phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội. Tất cả các xã trong huyện đã hoàn thiện đường giao thông đến trụ sở UBND xã và hệ thống giao thông trên địa bàn xã, cùng với việc hoàn thiện hệ thống các công trình bảo đảm cung cấp điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất trên địa bàn xã, các công trình phục vụ nhu cầu về hoạt động văn hóa và y tế trên địa bàn các xã.

Theo đồng chí Chủ tịch UBND huyện Phạm Công Thuận, một trong những nhiệm vụ trọng tâm hiện nay của huyện là chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, không ngừng nâng cao thu nhập cho người dân. Trong đó, chú trọng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, có hiệu quả kinh tế cao, tăng cường công tác khuyến nông, đẩy nhanh nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống và đẩy mạnh đào tạo nghề cho lao động nông thôn, giải quyết việc làm cho người lao động. Công tác đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn để giảm nghèo và an sinh xã hội cũng được đặt lên hàng đầu trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Phát triển giáo dục - đào tạo ở nông thôn là một trong những thành tích lớn mà huyện đã đạt được trong nhiều năm qua. Ðáp ứng theo chỉ đạo, huyện tiếp tục thực hiện chương trình, mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo bên cạnh công tác phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe cư dân nông thôn. Ngành giáo dục đã duy trì tốt chất lượng giáo dục toàn diện ở các ngành học, cấp học, tiếp tục được công nhận là đơn vị tiên tiến xuất sắc của tỉnh Nam Ðịnh. Bên cạnh đó, do coi trọng đến công tác y tế, ngành y tế huyện đã làm tốt vai trò chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho nhân dân; toàn huyện hiện có 55 bác sĩ, 15 y sĩ, 95 y tá, nữ hộ sinh, 20 dược sĩ. Công tác xây dựng xã chuẩn quốc gia về y tế và phong trào "xây dựng làng văn hóa sức khỏe" tiếp tục được đẩy mạnh. Ðến nay, toàn huyện có 18/20 xã, thị trấn được công nhận đạt chuẩn quốc gia về y tế, thực hiện tốt việc tuyên truyền, giáo dục sức khỏe, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng, chống HIV/AIDS... Là địa phương có tới hơn 30% dân số theo đạo, lãnh đạo huyện hết sức quan tâm đến công tác đoàn kết tôn giáo, xây dựng đời sống văn hóa, thông tin và truyền thông nông thôn. Hiện nay, gần 90% dân số trong huyện đã được cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn. Nói về việc không ngừng nâng cao chất lượng của tổ chức Ðảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội trên địa bàn huyện, đồng chí Bí thư Huyện ủy Phạm Văn Tuyến cho biết: Huyện ủy thường xuyên giám sát và chỉ đạo công tác tổ chức đào tạo cán bộ đạt chuẩn theo quy định, ban hành các chính sách khuyến khích, thu hút cán bộ trẻ đã được đào tạo, đủ tiêu chuẩn về công tác ở các xã, đặc biệt là các vùng đặc biệt khó khăn để nhanh chóng chuẩn hóa đội ngũ cán bộ ở các vùng này; bổ sung chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị phù hợp với yêu cầu xây dựng NTM. Chỉ đạo các ngành, các cấp giữ vững an ninh, trật tự xã hội nông thôn, ban hành nội quy, quy ước làng xóm về trật tự, an ninh; phòng, chống các tệ nạn xã hội và các hủ tục lạc hậu. Thực hiện tốt việc điều chỉnh, bổ sung chức năng, nhiệm vụ và chính sách tạo điều kiện cho lực lượng an ninh xã, thôn, xóm hoàn thành nhiệm vụ, bảo đảm an ninh, trật tự xã hội trên địa bàn theo yêu cầu xây dựng NTM...

Ðịnh hướng đúng để phát triển

Với những kết quả đã đạt được, Ðảng bộ và chính quyền huyện Xuân Trường chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn và cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa để nâng cao giá trị thu được trên đơn vị diện tích. Huyện chỉ đạo giữ vững truyền thống thâm canh tăng năng suất lúa, bảo đảm an ninh lương thực trên địa bàn, đổi mới cơ cấu giống, cơ cấu mùa, đẩy mạnh sản xuất vụ đông trên đất lúa - lấy cây đậu tương làm chủ lực nhằm mục đích cải tạo, bồi bổ đất trong điều kiện thiếu nguồn phân hữu cơ nghiêm trọng. Ðồng thời, ngành nông nghiệp huyện cũng khuyến khích áp dụng nhiều phương thức, cách làm để thay đổi tập quán thu hoạch lúa của nông dân, nhằm chống ô nhiễm môi trường. Ðảng ủy chỉ đạo tăng cường các hoạt động của Ban nông nghiệp xã, thị trấn theo chức năng, nhiệm vụ quy định; triển khai tích cực và có hiệu quả các nhiệm vụ xây dựng NTM theo lộ trình và tiến độ. Thực hiện tốt công tác quy hoạch nông nghiệp (quy hoạch vùng sản xuất lúa bảo đảm giữ vững an ninh lương thực, quy hoạch vùng chăn nuôi - thủy sản, vùng rau màu và các loại cây hàng hóa...) gắn với quy hoạch NTM theo đúng tiêu chí do Chính phủ quy định. Khuyến khích và triển khai có hiệu quả việc dồn điền, đổi thửa trong nông nghiệp, tiến tới tích tụ ruộng đất để phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại và bền vững. Kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp như sản xuất rau sạch, sản xuất lúa giống, lúa xuất khẩu, sinh vật cảnh, trang trại... Ðể phát triển bền vững ngành chăn nuôi, huyện đã làm tốt công tác phòng, chống dịch bệnh, bảo đảm an toàn cho đàn gia súc, gia cầm. Phấn đấu đến hết năm nay, tổng đàn lợn đạt 82.500 con, đàn trâu 900 con, đàn bò 1.800 con; đàn gia cầm: 495.000 con; diện tích nuôi trồng thủy sản là 811 ha, sản lượng đạt 1.866 tấn. Là địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai, huyện cũng đã xây dựng và thực hiện tốt các kế hoạch phòng, chống lụt bão, tăng cường công tác quản lý về đê điều. Bên cạnh mục tiêu phát triển kinh tế, địa phương cũng rất quan tâm đến công tác quy hoạch sử dụng đất, trong đó coi trọng việc quản lý quy hoạch sử dụng đất, nhất là quản lý quy hoạch đất giãn dân theo định hướng đã được chỉ đạo. Công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch đất nông nghiệp đồng thời phải đáp ứng được yêu cầu áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất theo hướng hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Chú trọng chủ trương phát triển phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường; tăng cường kiểm tra, đôn đốc các ngành, các địa phương, các doanh nghiệp trong huyện thực hiện Luật Bảo vệ môi trường - trong đó phải tiến hành triển khai đồng bộ, nhiều biện pháp để tạo bước chuyển biến căn bản giải quyết những bức xúc về vệ sinh môi trường. Ðể phát triển kinh tế toàn diện, lãnh đạo huyện coi trọng công tác giao thông nông thôn, coi đây là việc làm ưu tiên và thường xuyên. Ðịa phương hiện đang tiếp tục xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút các thành phần kinh tế đầu tư vào sản xuất, phát huy tối đa hiệu quả sử dụng đất tại các khu, cụm công nghiệp đã được quy hoạch; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khôi phục phát triển công nghiệp đóng mới và sửa chữa các phương tiện vận tải thủy; sản xuất vật liệu xây dựng không nung tại các vùng bãi ven sông. Tiếp tục phát triển các ngành nghề truyền thống để nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

Ði đôi với phát triển kinh tế, Xuân Trường cũng làm tốt công tác xây dựng nếp sống văn hóa mới tại các khu dân cư theo chủ trương của Ðảng và Nhà nước. Tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa - đặc biệt là các hoạt động trong lễ hội truyền thống, các loại hình dịch vụ văn hóa bảo đảm tính lành mạnh phục vụ hữu ích cho nhu cầu của nhân dân. Tiếp tục đẩy mạnh phong trào xây dựng đời sống văn hóa, lấy phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" làm nòng cốt; nhân rộng phong trào xây dựng làng văn hóa, gia đình văn hóa mới, cơ quan, doanh nghiệp, trường học... đạt tiêu chuẩn nếp sống văn hóa. Thực hiện "xã hội hóa" việc xây dựng các thiết chế văn hóa ở cơ sở, đáp ứng ngày càng tốt hơn các nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân. Bên cạnh đó, công tác giáo dục và đào tạo, y tế, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân cũng được đặt ra một cách trọng tâm, có định hướng phát triển nhờ đó chất lượng cuộc sống người dân ngày một nâng cao và phát triển...

Về Xuân Trường hôm nay, đâu đâu cũng thấy rộn rã không khí sản xuất, kinh doanh. Kinh tế phát triển, bộ mặt nông thôn từng ngày thay đổi. Cuộc sống mới hạnh phúc, ấm no, hiện rõ trên những nét mặt rạng ngời của mỗi người dân. Cách đây tròn 15 năm, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, huyện Xuân Trường đã được tái lập sau 30 năm hợp nhất. Với mục tiêu quyết tâm xây dựng địa phương giàu mạnh, các cấp ủy Ðảng và chính quyền huyện đã và đang tạo ra được sự đồng thuận trong chỉ đạo và định hướng phát triển. Xuân Trường đang nỗ lực đi lên, phấn đấu trở thành một trong những địa phương phát triển mạnh